میوه‌های تابستانی معمولا میوه‌های پرطرفداری هستند که حتی گرانی آن اوایل به بازار آمدن هم مردم را از خرید آنها منصرف نمی‌کند اما استفاده از رنگ?های غیرمجاز برای قرمزتر کردن هندوانه?ها و استفاده بیش از حد از قارچ کش ها دو معضلی است که گریبان این دو میوه خوشرنگ را گرفته است.
رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه ایران، نسبت به وجود مواد نگهدارنده در برخی میوه‌ها و استفاده از رنگ‌های غیرمجاز در هندوانه‌ها هشدار می?دهد. دکتر ضیاءالدین مظهری در گفت‌وگو با سلامت با اعلام اینکه بسیاری از افراد سودجو برای
جلب توجه مشتریان اقدام‌های غیراخلاقی انجام می‌دهند، توضیح می‌دهد: «برخی از سودجویان برای قرمزتر شدن رنگ و فروش بیشتر، قبل از چیدن هندوانه، رنگ‌های غیرمجاز در پای بوته آن می‌ریزند و چند روز، آبیاری به میوه را قطع می‌کنند. این رنگ‌ها به همراه آب از طریق آوندها وارد قسمت گوشتی هندوانه می‌شوند.» وی حرف‌هایش را باز هم با هشدار ادامه می‌دهد: «اگر در این رنگ‌های سمی غیر مجاز، فلزات سنگین وجود داشته باشد، در استخوان‌ها و بافت‌های بدن انباشته می‌شوند به گونه‌ای که سیستم دفاعی بدن نمی‌تواند با آن مقابله کند.» این متخصص تغذیه و رژیم درمانی در مورد عوارض مصرف سموم غیرمجاز در میوه‌ها، می‌گوید: «اگر سموم استفاده شده در محصولات کشاورزی بیشتر از حد استاندارد و مجاز باشد (یا از سمومی که تجزیه آنها به طور کامل در زمان چیده شدن صورت نگرفته باشد)، در بدن به صورت رادیکال آزاد درمی‌آید و سرطان‌زا خواهد بود. علاوه بر آن، وجود مواد غیرطبیعی مانند رنگ‌های مضر در میوه‌ها به سیستم قلب و عروق بدن فشار وارد می‌کند و باعث سکته قلبی خواهد شد.» دکتر مظهری، انواع آلرژی، مسمومیت و بیش‌فعالی در کودکان را از دیگر عوارض مصرف مواد غیرطبیعی رنگی و سموم غیرمجاز می‌داند.
قارچ کش ها؛ دشمن سلامت
توت‌فرنگی یکی از میوه‌های پرطرفدار فصل بهار است، اما این روزها دیگر نمی‌توان این میوه را مختص فصل بهار دانست. در فصل پاییز و حتی زمستان نیز در میوه‌فروشی‌ها توت‌فرنگی‌هایی دیده میشود که هم درشت هستند و هم برق خاصی دارند، اما آیا نوع توت‌فرنگی‌ها به طور طبیعی خاصیت ماندگاری طولانی پیدا کرده‌اند. رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه ایران در این‌باره توضیح می‌دهد: «مواد غذایی بافت‌های زنده‌ای هستند که وقتی در مقابل اشعه و انواع آلودگی و آلاینده‌ها قرار می‌گیرند، به راحتی دچار فساد می‌شوند. به طور مثال مواد نگهدارنده و حفاظتی که برای ماندگاری بیشتر میوه‌ها مانند توت‌فرنگی به کار می‌رود، به عنوان یک عامل تهاجمی در بدن عمل می‌کند و به دیواره سلول‌ها آسیب می‌زند. اگر مواد نگهدارنده بیش از حد مجاز در میوه‌ها استفاده شود، باعث تغییراتی در بافت‌های بدن خواهد شد، دکتر مظهری همچنین در مورد آثار سوء سموم غیرمجاز در میوه‌ها به ماجرای خیارهایی اشاره می?کند که باعث فلج حنجره در مصرف‌کنندگان شده بود. اما مدیر دفتر محیط‌زیست و توسعه پایدار وزارت جهاد کشاورزی اطلاعات بیشتری در مورد سموم مورد استفاده برای توت‌فرنگی در اختیار خبرنگار سلامت قرار می?دهد و می?گوید:
«توت‌فرنگی از میوه‌هایی است که جنبه تازه بودن آن بسیار مهم است بنابراین کشاورزان برای ماندگاری بیشتر و ایجاد جذابیت برای خریدار، قارچکشهای قوی به آن می‌زنند. اگر باقیمانده این سموم در زمانی که به دست مشتری می‌رسد بیشتر از حد مجاز باشد، باعث ایجاد مسمومیت‌های مزمن در افراد خواهد شد.» دکتر غلامرضا میرکی با بیان اینکه 50 درصد فسادپذیری و بیماریزا بودن محصولات کشاورزی به دلیل انبارداری نامناسب است، ادامه می‌دهد: «سم یک ماده شیمیایی و وظیفه‌اش مختل کردن سیناپس‌های عصبی است، بنابراین اگر بیش از حدمجاز استفاده شود، در بدن نیز همین کار را انجام می‌دهد.»وی با تاکید بر عرضه محصولات ارگانیک در مورد استاندارد سموم مورد استفاده در محصولات کشاورزی توضیح می‌دهد: «خوشبختانه در کشور استاندارد ملی بیشینه سموم داریم اما کنترل بقایای آفات محصولات کشاورزی به عهده وزارت بهداشت است.» به گفته دکتر میرکی، توت‌فرنگی‌هایی که به آنها بیش از حد سم می‌زنند هم تولید داخل هستند و هم وارداتی.
عمر 15 روزه قارچ کش ها
قارچکشهای قوی که برای ماندگاری بیشتر توت‌فرنگی به‌کار می‌رود، تا 15 روز روی توت‌فرنگی باقی می‌ماند. رئیس بخش بیمارستان‌های گیاهان وزارت جهاد کشاورزی این جمله را بیان می‌کند و توضیح می‌دهد: «توت‌فرنگی میوه‌ای است که به سرعت فاسد میشود. وقتی این میوه در انبار می‌ماند، یک نوع کپک خاکستری در آن ایجاد و سبب نرم و فاسد شدن آن میشود. به همین دلیل کشاورزان از قارچکشهای قوی برای تازه ماندن توت‌فرنگی استفاده می‌کنند.» دکتر محمد رضوی تاکید می‌کند: «برای سبزیجات و صیفی‌‌هایی که به سرعت به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، باید از سموم کم‌دوام که حداکثر سه روز روی محصولات می‌ماند، استفاده کنند تا عارضه‌ای برای سلامتی انسان نداشته باشد.» وی با بیان اینکه برخی کشاورزان به صورت بی‌رویه و خودسرانه از این سموم استفاده می‌کنند، ادامه می‌دهد: «توصیه ما در وزارت جهاد کشاورزی استفاده از ترکیبات معدنی است که برای سلامتی ضرر ندارد.»
آیا توت فرنگی های مسموم از بررسی مصون هستند؟
وزارت جهاد کشاورزی مسوول نظارت سلامت محصولات کشاورزی است و باید بر سمومی که کشاورزان استفاده می‌کنند توجه ویژه‌ای داشته باشد. این در حالی است که رئیس مرکز تحقیقات مبارزه با آفات وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید: «متاسفانه تاکنون هیچ بررسی و تحقیقی در مورد سموم مورد استفاده برای توت‌فرنگی انجام نشده است اما باید جزء اولویت‌ها قرار بگیرد.» به گفته دکتر حیدری تاکنون مجوز رسمی برای استفاده از این سموم در توت‌فرنگی‌ها صادر نشده است. بیشتر میوه‌هایی که برای براق‌تر شدن و ماندگاری بیشتر آنها از مواد نگهدارنده استفاده میشود، وارداتی هستند. کاظم فرهمند، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس توضیح می‌دهد: «روی برخی میوه‌ها مانند هندوانه و سیب مواد ژله‌ای مانند استفاده میشود تا ظاهر میوه بسیار جلب توجه کند. استفاده از این مواد بیشتر برای میوه‌های وارداتی است که با توجه به نوع مواد به کار رفته، گاهی با شستن میوه از بین می‌رود.» وی موضوع استفاده از سموم در محصولات کشاورزی و سایر مواد نگهدارنده را از موضوعات مهم در سلامت مردم می‌داند و می‌گوید: «وزارت بهداشت باید نظارت بیشتری در مورد سلامت محصولات کشاورزی وارداتی و حتی تولید داخل داشته باشد.»
متهم؛ توت فرنگی وارداتی
دکتر زهرا عبداللهی، معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز با بیان اینکه استفاده از مواد نگهدارنده در توت‌فرنگی وارداتی دیده شده است، تصریح می‌کند: «توت‌فرنگی‌هایی که در کشور تولید میشود، معمولا یا در مزرعه کشت می‌شوند یا در گلخانه پرورش می‌یابند که در هر دو صورت مواد نگهدارنده به آنها زده نمی‌شود. این توت‌فرنگی‌ها تا چند روز سالم می‌مانند اما در توت‌فرنگی‌های وارداتی به دلیل آنکه مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا به دست مصرف‌کننده برسد، برای جلوگیری از فساد، از مواد نگهدارنده استفاده میشود. این مواد دارای ترکیبات شیمیایی هستند و به بدن آسیب می‌رسانند.» وی تاکید می‌کند: «توت‌فرنگی‌های صادراتی معمولا به طور غیرطبیعی درشت هستند، مزه خاصی ندارند و در فصولی غیر از بهار و تابستان عرضه می‌شوند.» دکتر عبداللهی به هندوانه‌های رنگی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «کشاورزان مواد رنگی را در آبی که برای آبیاری هندوانه به کار می‌رود می‌ریزند تا رنگ آن قرمزتر شود. این هندوانه‌ها رنگ غیرطبیعی دارند و طعم آنها خوب نیست.» به گفته معاون دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، این رنگ‌ها حاوی ترکیبات سمی هستند و عوارضی مانند واکنش‌های حساسیتی تا مشکلات گوارشی را به دنبال خواهند داشت. دکتر عبداللهی درباره اقدامات وزارت بهداشت برای مقابله با این قضیه، توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین اقدام در این زمینه نظارت و آموزش است. وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی متولی این امر هستند و باید در مورد استفاده از انواع سموم، حد مجاز آنها و ترکیبات سمی شیمیایی به کشاورزان آموزش دهند. به همین منظور وزارت جهاد کشاورزی کلاس‌هایی را برای کشاورزان برگزار می‌کند.»
وزارت بهداشت: نظارت نداریم
مصرف‌کننده نمی‌تواند سالم بودن میوه‌ها را از نظر میزان سموم و حتی مواد نگهدارنده تشخیص دهد. شاید با مشاهده چند علامت ظاهری مانند رنگ غیرطبیعی یا بزرگی بیش از حد، به سلامت آنها شک کنیم، اما فقط افراد متخصص می‌توانند سلامت میوه‌ها را تایید یا رد کنند. دکتر مظهری با انتقاد از عدم نظارت دقیق بر محصولات غذایی، اعتقاد دارد: «مساله سلامت و ایمنی غذایی یکی از موضوعات بسیار مهم در سلامت جامعه است که گاهی به دلیل قاچاق یا کم‌توجهی مسوولان، مورد غفلت واقع میشود. زمانی که مردم میوه را خریداری می‌کنند، تصورشان بر این است که سالم است، در حالی که ممکن است بیماریزا باشد. مسئله تامین امنیت غذا بدون توجه به ایمنی آن کافی نیست.» وزارت بهداشت به عنوان بالاترین متولی سلامت در کشور و معمولا نوک پیکان انتقادها به این وزارتخانه برمی‌گردد.
رئیس اداره نظارت بر محصولات غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت، نظارت بر محصولات کشاورزی را مسئولیت وزارت بهداشت نمی‌داند و می‌گوید: «نظارت بر محصولات غیربسته‌بندی که برچسب خاصی ندارند برعهده ما نیست و فقط بر سبزی‌های پاک‌شده و بسته‌بندی شده نظارت می‌کنیم.» اما قانون، وزارت بهداشت را مسوول تعیین حد مجاز سموم مورد استفاده در محصولات کشاورزی می‌داند. دکتر جنت در این‌باره پاسخ می‌دهد: «بر اساس قانون، وزارت بهداشت مسوول تعیین حد مجاز باقیمانده سموم است. میزان سموم و نظارت و پیگیری آن در محصولات کشاورزی، به عهده سازمان‌های دیگر است.» به گفته دکتر جنت، مجوز استفاده از سموم از وزارت جهاد کشاورزی گرفته میشود. وی اعتقاد دارد باید تمام محصولات کشاورزی با برند مشخص و بسته‌بندی شده عرضه شوند تا بتوان به راحتی تخلفات آنها را پیگیری کرد.
محصولات بسته‌بندی خریداری کنید
از سوی دیگر دکتر حسین جعفری، معاون بهداشتی سازمان میادین میوه و تره‌بار نیز به مردم توصیه می‌کند مواد غذایی بسته‌بندی‌شده و برچسبدار خریداری کنند تا هرگونه تخلف قابل‌پیگیری باشد. دکتر جعفری با اشاره به مصوبه شورای اسلامی شهر تهران مبنی بر پایش محصولات کشاورزی ادامه می‌دهد: «تمام محصولات عرضه‌شده در سازمان میادین میوه و تره‌بار از نظر باقیمانده سموم پایش می‌شوند و مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اگر محصولی استانداردهای لازم را رعایت نکرده بود، از عرضه آن جلوگیری میشود.» دکتر جعفری در مورد هندوانه‌های رنگ شده ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: «محصول‌هایی که در سازمان میادین میوه و تره‌بار عرضه میشود، از تولید به مصرف است و محصول‌هایی که بسته‌بندی دارند،
تحت کنترل و نظارت ما هستند بنابراین محصولاتی که در آنها مواد شیمیایی غیرمجاز به کار رفته است، عرضه نخواهد شد و در صورت مشاهده، با چنین محصول‌هایی برخورد میشود.» وی در پایان به طرح جدید سازمان میادین میوه و تره‌بار برای عرضه محصول‌های ارگانیک اشاره می‌کند: «این طرح با تایید سازمان جهاد کشاورزی در 6 میدان از میادین ما شروع شده است و محصول‌های برچسبدار ارگانیک در این مراکز عرضه میشود. به طور مثال زمانی که مردم محصول‌های کشاورزی را خریداری می‌کنند، مطمئن هستند که میزان سموم آنها کمتر از حد مجاز است.»
